Α.- Οι διοικητικές μεταβολές Της Ανατολής.
Αρχικά, με το Β.Δ. της 8ης (20) Απριλίου 1835 η Πέρα Χωμέριανη (Ανατολή), όπως και η Εδώθε Χωμέριανη (Δάφνη) αποτέλεσαν τμήμα του δήμου Καλλιέων και σύμφωνα με την απογραφή εκείνης της εποχής (1835), η μεν Ανατολή είχε 113 άτομα πληθυσμό ή δε Δάφνη 82 άτομα.
Με το Β.Δ. της 20ης Ιουνίου (2 Ιουλίου) 1841 τόσο η Ανατολή όσο και η Δάφνη προσαρτήθηκαν στην εδαφική – διοικητική περιφέρεια του δήμου Υπάτης.
Με το ΦΕΚ 261Α της 31.08.1912 συστήνεται η κοινότητα Πέρα Χωμέριανης του Νομού Φθιώτιδας και Φωκίδας και έδρα τον οικισμό Πέρα Χωμέριανης.
Με το ΦΕΚ Α της 28.09.1927 η κοινότητα μετονομάζεται σε «Ανατολή».
Με το ΦΕΚ 72Α της 31.03.1943 η κοινότητα υπάγεται στο Νομό Φθιώτιδος από το Νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.
Με το ΦΕΚ 244Α της 04.12.1997 η κοινότητα Ανατολής καταργείται και συνενώνεται με το δήμο Σπερχειάδος, ενώ η κοινότητα Δάφνης συνενώνεται με το δήμο Υπάτης.
Β.- Η απογραφή πληθυσμού κατά τα έτη 1834 και 1835.
Κατά τα έτη 1834 και 1835, επί βασιλείας Όθωνα, γίνεται στην ελεύθερη τότε Ελλάδα, η πρώτη απογραφή πληθυσμού και οικογενειών. Η απογραφή αυτή είχε πολλές περιπέτειες, αφού τα αποτελέσματά της δημοσιεύθηκαν σε ΦΕΚ 30 ολόκληρα χρόνια μετά τη διεξαγωγή της. Τα στοιχεία ωστόσο αυτής της απογραφής είναι αποκαλυπτικά για πολλά ιστορικά στοιχεία της εποχής εκείνης. Παραθέτουμε αυτά τα στοιχεία που σχετίζονται με την Ανατολή και τα άλλα κοντινά χωριά, καθώς και κάποιων άλλων δήμων της μεταπελευθερωτικής περιόδου, που σχετίζονται με το τοπωνύμιο ή την ιστορία της Ανατολής. Ο πρώτος αριθμός αφορά τον πληθυσμό και ο δεύτερος τον αριθμό των οικογενειών.
ΝΟΜΟΣ ΛΟΚΡΙΔΟΣ ΚΑΙ ΦΩΚΙΔΟΣ (53.489 κάτοικοι - 11.814 οικογένειες)
ΕΠΑΡΧΙΑ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ (19.360 Κατ. - 4.233 οικ.)
Δήμος Υπάτης (2.530 κατ. - 556 οικ.)
Υπάτη (1.389 κατ. – 292 οικ.)
Μοζιάται (297 κατ. – 66 οικ.)
Λάλα (Ροδωνιά) (137 κατ. – 33 οικ.)
Καρυά (62 κατ. – 15 οικ.)
Βασιλικά (22 κατ. – 6 οικ.)
Συκά (43 κατ. – 10 οικ.)
Λυχνόν (53 κατ. – 14 οικ.)
Καστανιά (302 κατ. – 66 οικ.)
Λιάσκοβον (1927-Μεσοχώρι) (96 κατ. – 21 οικ.)
Μάντετσι (1927-Περιστέρι) (31 κατ. – 9 οικ.)
Σμόκοβον (1927-Πύργος) (98 κάτ. – 24 οικ.)
Δήμος Καλλιέων (938 κατ. – 212 οικ,)
Καλλιέα [πριν Σελλιανή – 1927- Μάρμαρα] (346 κατ. – 77 οικ.)
Πέρα Χωμεριανή (1927-Ανατολή) (113 κατ. – 28 οικ.)
Εδώθε Χωμεριανή (1927-Δάφνη) (82 κατ. – 18 οικ.)
Νεοχώρι (296 κατ. – 66 οικ.)
Κολοκυθιά (50 κατ. – 16 οικ.)
Κρανιά (21 κατ. – 7 οικ.)
Δήμος Μακρακώμης (1.535 κατ. – 353 οικ.)
Μακρακώμη [Τσούκα] (283 κατ. – 61 οικ.)
Λιτόσεχον (56 κατ. – 14 οικ.)
Σκούρλια (54 κατ. – 12 οικ.)
Ροβολάρι (197 κατ. – 48 οικ.)
Γιανιτσώτικα Καλύβια (503 κατ. – 117 οικ.)
Πλατύστομον (207 κατ. – 47 οικ.)
Βαρυπόμπη (Μακρακώμη) (203 κατ. – 45 οικ.)
Θραυσιμιώτικα Καλύβια (32 κάτ. – 9 οικ.)
Βιτώλι (-) - (-)
Δήμος Σπερχειάδος (2.016 κατ. – 459 οικ.)
Σπερχειάς (Παλαιόβραχον) (347 κατ. – 72 οικ.)
Αγά (Σπερχειάς) (135 κατ. – 30 οικ.)
Κάρνα εις Μαστάνη (26 κατ. – 7 οικ.)
Χαλίκι (Μεσοποταμία) (183 κάτ. – 43 οικ.)
Μπρούφλιανη (Δίλοφον) (230 κάτ. – 54 οικ.)
Αιγυπτοχώρι ( ) (183 κάτ. – 40 οικ.)
Αγόριανη (Εκκάρα) (145 κάτ. – 37 οικ.)
Καληγά (17 κάτ. – 4 οικ.)
Κουφόδενδρα (42 κάτ. – 10 οικ.)
Κλωνί (85 κάτ. – 22 οικ.)
Φτέρη (386 κάτ. – 83 οικ.)
Καμπιά (67 κάτ. – 16 οικ.)
Ραύρος
Κιλυμόδι (42 κάτ. – 10 οικ.)
Λευκάδες (25 κάτ. – 6 οικ.)
Άγ. Ιωάννης (63 κάτ. – 15 οικ.)
Κουκιά (40 κάτ. – 10 οικ.)
ΕΠΑΡΧΙΑ ΠΑΡΝΑΣΙΔΟΣ (14.738 κάτ. - 3.384 οικ.)
Δήμος Ερρινεού (2.253 κάτ. – 410 οικ.)
Ερινεός (Καστέλι) (320 κάτ. – 67 οικ.)
Κουκουβίτσα (Καλοσκοπή) (402 κάτ. – 76 οικ.)
Χλωμόν (140 κάτ. – 25 οικ.)
Μαυρολιθάρι (720 κάτ. – 123 οικ.)
Καστριώτισσα (130 κάτ. – 24 οικ.)
Γουρίτσα (Πυρά) (100 κάτ. – 20 οικ.)
Στρώμη (441 κάτ. – 75 οικ.)
ΕΠΑΡΧΙΑ ΔΩΡΙΔΟΣ (12.140 κάτ. - 2.543 οικ.)
Δήμος Κόρακος (936 κάτ. – 178 οικ.)
Κόραξ [Άνω Μουσουνίτσα - Αθ.Διάκος] (445 κάτ. – 84 οικ.)
Κάτω Μουσουνίτσα (191 κάτ. – 32 οικ.)
Συκιά (121 κάτ. – 24 οικ.)
Κονιάκος (117 κάτ. – 28 οικ.)
Τριβίδι (62 κάτ. – 10 οικ.)
ΕΠΑΡΧΙΑ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ
Δήμος Προσχίου (2.597 κάτ. – 530 οικ.)
Πρόσχιον (Πλάτανος) (787 κάτ. – 160 οικ.)
Βονώρτα (191 κάτ. – 37 οικ.)
Χώμερη (192 κάτ. – 37 οικ.)
Μπέρκος (239 κάτ. – 49 οικ.)
Μπέριστα (306 κάτ. – 59 οικ.)
Αρτοτίβα (56 κάτ. – 12 οικ.)
Σέλπιτζα (30 κάτ. – 6 οικ.)
Κόνισκα (762 κάτ. – 162 οικ.)
Ζέρπιτζα (34 κάτ. – 8 οικ.)
Κάποια συμπεράσματα
1.- Αρκετά χρόνια πριν το 1835 υπήρχε οικισμός με το όνομα Χωμέριανη (Πέρα) ή Πέρα Χωμεριανή, όπως φέρεται να λέγεται στην απογραφή. Τα 113 άτομα που αριθμούσε το 1835, με τα μέτρα εκείνης της εποχής, δείχνει ότι υπήρχε αξιόλογη κοινωνική και οικονομική ζωή, που μπορούσε να συγκρατήσει τόσα άτομα στις γνωστές δύσκολες συνθήκες διαβίωσης του οικισμού. Ωστόσο πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι τα χρόνια εκείνα έγινε μια πρώτη προσπάθεια να καταγραφεί το νομαδικό στοιχείο με μέτρα που στόχευαν στην αντιμετώπιση του φαινόμενου των συμμοριών των ληστών που λυμαίνονταν τη χώρα, υποχρεώνοντας όλους τους πολίτες να δηλώσουν συγκεκριμένο τόπο κατοικίας, ώστε να αποφύγουν τυχόν διώξεις από τις δυνάμεις καταστολής του κράτους. Πολλές ληστοσυμμορίες υπό το βάρος της καταπίεσης των τσιφλικάδων και των κοτζαμπάσηδων που κυριαρχούσαν στη δημόσια ζωή, είτε προέρχονταν από τους νομαδικούς πληθυσμούς των ορεινών περιοχών που διαρκώς μετακινούνταν, είτε είχαν πολύ στενές σχέσεις μαζί τους. Μάλιστα με τα πρώτα κυβερνητικά μέτρα εκείνης της εποχής σε βάρος των ληστών, ευθύνη είχε και η υπόλοιπη οικογένειά του, αλλά και ο δήμος που ήταν καταγεγραμμένος ο ληστής… Ίσως για το λόγο αυτό καθυστέρησε για τόσο μεγάλο χρόνο η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της απογραφής, που γινόταν με ευθύνη των επάρχων….
2.- Ο Δήμος Καλλιέων (1835) εκείνης της εποχής δεν έχει καμιά σχέση με το σημερινό δήμο Καλλιέων (όπως σχηματίστηκε το 1997 στο Νομό Φωκίδος και έδρα το Μαυρολιθάρι). Ο τότε δήμος Καλλιέων είχε έδρα τη Σελλιανή που αργότερα πήραν και τη σημερινή ονομασία τους, τα Μάρμαρα. Για δε τις ονομασίες «Εδώθε Χωμεριανή» για τη Δάφνη και «Πέρα Χωμεριανή» παρατηρούμε, α) μετάθεση του τονισμού στη λήγουσα, που ετυμολογικά υποδηλώνει προέλευση από κάτι ή από κάπου, β) διατήρηση του «Πέρα» και «Εδώθε» που αναφέρεται στην παλαιότερη διοικητική τους εξάρτηση από την Υπάτη.
3.- Η αρχική ένταξη του οικισμού στον τότε δήμο Καλλιέων έγινε με βάση κάποια εδαφομορφολογικά, ανθρωπογεωγραφικά και οικονομικά – κοινωνικά κριτήρια εκείνης της εποχής. Ανθρωπογεωγραφικά ο οικισμός «Πέρα Χωμέριανη» επίσης θα πρέπει να είχε κοινά χαρακτηριστικά με εκείνα των άλλων οικισμών του τότε δήμου Καλλιέων και είναι σφόδρα πιθανόν, όσα περιγράφουν διάφοροι ιστορικοί ή περιηγητές του πρόσφατου ή του απώτερου παρελθόντος για την περιοχή αυτή και τα διάφορα εποικιστικά ρεύματα κατά περιόδους, να την αφορούν άμεσα. Με βάση τα παραπάνω θα πρέπει να είχαμε και ιδιαίτερα στενή ανάπτυξη των οικονομικών και κοινωνικών δεσμών ανάμεσα στους ορεινούς οικισμούς του δήμου Καλλιέων, με βάση και την κοινή καταγωγή τους, αλλά και τα ήθη που τους συνόδευαν στην κοινωνική ζωή τους.
4.- Η απόσπασή τους κατά το έτος 1841 από το δήμο Καλλιέων και η διοικητική τους προσάρτηση – συγχώνευση με το δήμο Υπάτης, μαζί με το Νεοχώρι μάλλον έχει να κάνει με την έξαρση του φαινόμενου των ληστειών και την υπαγωγή κάποιων οικισμών στην αστυνομική ευθύνη άλλων διοικητικών κέντρων για την ευχερέστερη αντιμετώπιση του φαινόμενου, χωρίς να αποκλείεται και κάποια προσπάθεια «διάρρηξης» του διαμορφωμένου κοινωνικού ιστού ή ακόμα και ενοποίησης μεγάλων τσιφλικιών σε ένα δήμο στη μορφή και τις δομές που είχε τότε η κρατική εξουσία. Μαζί με την Ανατολή και τη Δάφνη, το 1841 προσαρτήθηκαν στην Υπάτη και τα χωριά που βρίσκονται στη δυτική Οίτη.
5.- Η εκδοχή της προέλευσης της ονομασίας «Χωμέριανη» ή «Χωμεριανή» από τη Χώμερη, επανέρχεται και πάλι για εξέταση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η ετυμολογία του τοπωνύμιου «Χώμερη» δεν έχει τη δική της σημασία, με βάση τα όσα αναφέρονται σε προηγούμενο κείμενο.
6.- Κατά την απογραφή του 1835 έχουμε και μια αδιάψευστη μαρτυρία για τον οικισμό της Κρανιάς. Απογράφηκαν 7 οικογένειες και 21 κάτοικοι. Και όλα αυτά μετά το μεγάλο σεισμό του 1765 που έπληξε την περιοχή και προκάλεσε αρκετές ζημιές σε κτίρια και άλλες υποδομές. Εικάζουμε ότι η ασχολία τους θα είχε να κάνει με καλλιέργειες που επιτρέπει το υψόμετρο της Κρανιάς. Μέχρι πότε να έμειναν στην τοποθεσία όμως αυτοί οι κάτοικοι και προς τα πού μετακινήθηκαν άραγε αργότερα; Το μόνο που άφησαν πίσω τους ήταν η εκκλησιά του Αι Γιώργη, το νεκροταφείο και κάποιες ρίζες από παλιά αμπέλια…. Αλλά και μια βρύση που έφτιαξαν πριν αρκετά χρόνια κάποιοι νέοι, τότε, του χωριού που θέλουμε νάναι πάντα καλά ….
7.- Αν κάθε οικογένεια είχε το δικό της σπίτι – κατάλυμα, τότε ο αριθμός των σπιτιών που υπήρχαν στην Ανατολή κατά τα έτη 1834-1835, ίσως και κάποια χρόνια αργότερα, ήταν τουλάχιστον 28. Τόσα σπίτια και τόσος πληθυσμός μόνον ευκαταφρόνητος δεν ήταν για κείνη την εποχή. Αν μάλιστα υπολογίσουμε ένα μέσο μέγεθος από 150-200 γιδοπρόβατα ανά οικογένεια, τότε ο ζωικός πλούτος πρέπει να ξεπέρναγε τα 5000 κεφάλια.
Αυτό το άρθρο για ένα χωριό της Ελλάδας χρειάζεται επέκταση. Βοηθήστε τη Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το!
