ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΗΣ

Α.- ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ

Ο οικισμός της παλαιάς κοινότητας και σήμερα Δ.Δ. Ανατολής, υπάγεται πολεοδομικά στις περιπτώσεις των υφισταμένων προ του έτους 1923 οικισμών. Για αυτούς ισχύει ιδιαίτερο πολεοδομικό καθεστώς, δεδομένου ότι οι αρχές και οι κανόνες που ίσχυσαν μετά το 1923, με την πρώτη πολεοδομική νομοθεσία περί σχεδίων πόλεων και κωμών, δεν ήταν δυνατό να είχαν προβλεφθεί μέχρι τότε, τυχόν δε προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα θα δημιουργούσε πλείστα όσα προβλήματα στους οικιστές. Ωστόσο αυτό δεν σήμαινε τότε, πολύ περισσότερο δεν ισχύει σήμερα, ότι οι οικισμοί αυτοί αφήνονταν στο έλεος της τύχης τους. Να μπορεί δηλαδή ο κάθε ιδιοκτήτης ενός τμήματος γης να κτίζει όπου θέλει, όσο θέλει και ο, τι θέλει. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε πλήρη υποβάθμιση του περιβάλλοντος και των όρων ζωής, κάτι που ήθελε να θεραπεύσει ο νομοθέτης εκείνης της εποχής. Πολύ περισσότερο δε σήμερα, που υπό το πνεύμα του νέου Συντάγματος, η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, αναγνωρίζεται και προασπίζεται ως πρωταρχική ανάγκη και προϋπόθεση για βιώσιμες συνθήκες ζωής του ανθρώπου. Η αντιδιαστολή, αλλά και η συνταύτιση που επιχείρησε ο νομοθέτης του 1923, ανάμεσα στα εγκεκριμένα ρυμοτομικά σχέδια πόλεων και κωμών και στα «εντός ορίων οικισμών υφισταμένων προ του έτους 1923», σχετικά με το πολεοδομικό καθεστώς που θα ίσχυε εφεξής, ασφαλώς δεν καθιέρωνε κάποιο ειδικό καθεστώς αυθαιρεσίας για την κατηγορία αυτή των οικισμών. Απλά, επειδή η εφαρμογή των πολεοδομικών εργαλείων για την μελέτη και έγκριση νέων ρυμοτομικών σχεδίων αυτών των οικισμών και δύσκολη θα ήταν σε πολλές και απομακρυσμένες περιοχές, αλλά και πολυδάπανη για πολλούς κυρίους ακινήτων, πλέον των άλλων κοινωνικών αναταράξεων που θα δημιουργούσε, σοφά από μια πλευρά κρίθηκε, ότι θα έπρεπε οι οικισμοί αυτοί να μείνουν από πολεοδομικής πλευράς ως είχαν τότε, θεωρώντας εγκεκριμένη τη διαμορφωθείσα τότε κατάσταση, τόσο των κοινόχρηστων χώρων (οδών, μονοπατιών, πλατιών, κ.λπ.), όσο και των δομημένων και μη δομήσιμων επιφανειών. Με τη ρύθμιση βέβαια αυτή, μόνο λύση δεν δόθηκε στα πολεοδομικά προβλήματα της υπαίθρου και ιδιαίτερα των περιοχών εκείνων, που λόγω της γεωμορφολογίας τους, αλλά και της πληθώρας των προβλημάτων των κατοίκων τους, μόνον αυτό δεν μπορούσε να τους απασχολήσει. Εξάλλου και ο κρατικός μηχανισμός, όντας σε μεγάλο βαθμό αδύναμος να αναλάβει ένα τόσο μεγάλο έργο, ουδέποτε έστερξε να κάνει αποτυπώσεις, μελέτες και προτάσεις για την έκδοση των νομίμων διοικητικών πράξεων για εγκρίσεις σχεδίων, καθορισμό όρων και περιορισμών δόμησης, χρήσεις γης κ.λπ. Έτσι τα πάντα εξακολούθησαν να κυλούν όπως πριν, ο καθένας να θεωρεί νόμιμο ότι αυτός θεωρούσε νόμιμο και όσες φορές ζητούσε κάποιος τη συνδρομή της πολεοδομίας για έκδοση άδειας δόμησης, αυτή να ενεργεί εκτός νομοθετικού πλαισίου.

Η Ανατολή αποτελεί ένα τέτοιο τυπικό παράδειγμα στα χιλιάδες άλλα.

Δεν υπάρχει εγκεκριμένο πολεοδομικό σχέδιο, είναι ασαφή τα όρια του οικισμού με το δάσος, υπάρχει πλήρης αυθαιρεσία στη δόμηση, λόγω έλλειψης σχετικών όρων και περιορισμών δόμησης, είναι ανύπαρκτος κάθε κρατικός έλεγχος (πολεοδομία, κ.λπ).

Το πρόβλημα αυτό σώρευσε με το χρόνο και άλλα φαινόμενα:

- Ανυπαρξία δικτύου ελεύθερων - κοινοχρήστων χώρων εντός οικισμού.

- Ελλείψεις σε κοινωφελή έργα.

- Οι μικτές χρήσεις (κατοικία – γεωργική γη – δάσος), μονοσήμαντα μετατρέπονται σε «οικόπεδα», με ό τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.

- Συνεχίζεται η κατάτμηση των ιδιοκτησιών.

- Καταπατούνται πολλοί κοινόχρηστοι χώροι..

- Καταπατούνται και οικοδομούνται ρέματα.

- Υπάρχει πλήρης αυτοσχεδιασμός και αυθαιρεσία στη δόμηση.

- Επέκταση χωρίς όρια του οικισμού.

- Διαρκής υποβάθμιση οικιστικού περιβάλλοντος.

Οι ελλοχεύοντες κίνδυνοι στο άμεσο μέλλον είναι μεγάλοι. Και γίνονται ακόμα πιο ανησυχητικοί, από τη στιγμή που κανείς δεν προβληματίζεται για την κατάσταση που επικρατεί, αλλά κοιτά το ατομικό του συμφέρον.

B- ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Γενικά.

Τα δάση αποτελούν πράγματα εκτός συναλλαγής και τελούν υπό καθεστώς ιδιαίτερης Συνταγματικής προστασίας. Το δάσος που περιβάλλει την Ανατολή, όπως και τα περισσότερα δάση της χώρας, πλην εκείνα για τα οποία έχουν αναγνωριστεί τίτλοι ιδιοκτησίας από το κράτος με το νόμο του 1833 (είχαν παραχωρηθεί με τίτλο ιδιοκτησίας προ του 1828), έχουν περιέλθει στο Ελληνικό Δημόσιο πολεμικώ δικαίω («είναι γνήσια εξουσία δημοσίου χαρακτήρος αποκτηθείσα με το δικαίωμα του πολέμου και της νίκης των ελληνικών όπλων επί του πρώην ιδιοκτήτη της, του Οθωμανού Σουλτάνου» Μιχαήλ Δεκλερής, 24.2.2003). Ιδιαίτερα δικαιώματα κυριότητας επί δασών και δασικών εκτάσεων γενικότερα επομένως καταρχήν δεν υπάρχουν, εκτός αν το ίδιο το κράτος κατά το παρελθόν (πριν από το 1975) είχε παραχωρήσει δικαιώματα κυριότητας ή χρήσης δασών ή δασικών εκτάσεων σε τρίτους, φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Και αυτές μάλιστα οι παραχωρήσεις δικαιωμάτων κρίνονται από άποψης νομιμότητας και υπό το καθεστώς των προηγούμενων Συνταγμάτων (Δεν μπορεί, λοιπόν, να γίνεται επίκληση τέτοιων δικαιωμάτων σήμερα. Ιδιωτικό δικαίωμα κυριότητος μπορεί να επικαλούνται μόνον εκείνοι που αποδεικνύουν την πηγή του δικαιώματός των στην Ειδική Πράξη του Σουλτάνου (Χοτζέτι) ή άλλων ισοδυνάμων οθωμανικών τίτλων. Τέτοιες, όμως, περιπτώσεις είναι πολύ λίγες. Είναι δε βαρεία προσβολή της εθνικής κυριαρχίας η αναγνώριση ιδιωτικών δικαιωμάτων επί της δημοσίας κτήσεως με νόμο, αμέσως ή εμμέσως, μέσω θεσμών που προσιδιάζουν στα ιδιωτικά δικαιώματα όπως είναι η χρησικτησία. Μ.Δεκλερής, 24.2.2003).

Για τα δάση ωστόσο προέκυψαν κατά το παρελθόν και εξακολουθούν να υφίστανται πολλά ερωτήματα και αμφισβητήσεις, νομικού και πραγματικού περιεχομένου, αφού το κράτος διαχρονικά δεν μερίμνησε για την προστασία του από διαφόρους είδους καταπατητές του. Για παράδειγμα ουδέποτε το κράτος κατάρτισε επίσημους (οριστικούς) χάρτες και δασολόγιο, που να οροθετεί τα δάση απέναντι στις άλλες ιδιοκτησίες. Κατά καιρούς ακολούθησε διαφορετικές ερμηνείες (βλέπε παρερμηνείες) για την έννοια του δάσους, με αποτέλεσμα πάντα να ελαττώνεται η έκταση του δάσους και να αυξάνει αντίστοιχα η ιδιωτική κτήση.

Στο ζήτημα, ποιες περιοχές είναι δάσος και ποιες όχι, ακολούθησε και ακολουθεί τη μέθοδο της αεροφωτογραφίας-φωτοερμηνείας για το χαρακτηρισμό – αποχαρακτηρισμό των δασών από τις δασικές υπηρεσίες, που δυστυχώς μόνον τα δάση δεν έχει προστατέψει, αφού εκτός των άλλων (διάτρητες και διαβλητές διαδικασίες) τελευταία, επιχειρείται και πάλι η μετάθεση του κρίσιμου χρονικού σημείου αεροφωτογράφησης (1945), από την οποία εξαρτάται ο χαρακτηρισμός του δάσους. Έτσι επιχειρείται ο αποχαρακτηρισμός δασών και δασικών εκτάσεων που απώλεσαν το δασικό χαρακτήρα τους έως την έναρξη ισχύος του Συντάγματος του 1975 (11.06.1975). Η μετάθεση της ημερομηνίας «ορόσημο», από το έτος 1945 (που υπάρχει και «αποδεικτικό τεχνικό υλικό», δηλαδή οι αεροφωτογραφίες του 1945) στο έτος 1975, με το πρόσχημα της αρχής της εφαρμογής του Συντάγματος, είναι σαφές ότι αφενός αφαιρεί σημαντικές εκτάσεις από την προστασία των δασών και αφετέρου θα δημιουργήσει πλείστα όσα προβλήματα στην απόδειξη του χαρακτηρισμού των εκτάσεων αυτών. Αν συνυπολογισθεί δε ότι δεν ισχύει πλέον το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου, οι δασικές εκτάσεις περνούν στην ιδιοκτησία μικρών και μεγάλων ιδιωτικών συμφερόντων για οικοπεδοποίηση.

• Χαρακτήρας και μορφή του δάσους. Η δασική νομοθεσία κάνει διάκριση μεταξύ χαρακτήρα και μορφής του δάσους. Χαρακτήρας είναι η νομική κατάσταση και υπόσταση ανεξάρτητα πια μορφή είχε ή έχει μια περιοχή και μορφή είναι η σε κάποιο χρονικό σημείο πραγματική κατάσταση μιας περιοχής, με τις έννοιες που δίνει ο νόμος για το δάσος ή τις δασικές εκτάσεις.
• Σύγκρουση πολεοδομικής και δασικής νομοθεσίας

Το Προεδρικό Διάταγμα της 24/4/85, το οποίο ορίζει επακριβώς τη σχετική διαδικασία, μεταξύ άλλων, ορίζει ότι «δάση, δασικές εκτάσεις και αναδασωτέες περιοχές, δεν περιλαμβάνονται εντός των ορίων του οικισμού».

Γενικά, η μεν πολεοδομική νομοθεσία καθορίζει τον τρόπο και τη διαδικασία οριοθέτησης των οικισμών έναντι των δασών και των δασικών εκτάσεων εν γένει, η δε δασική νομοθεσία καθορίζει τη διαδικασία οροθέτησης των δασών και των δασικών εκτάσεων έναντι των οικισμών. Οι δύο νομοθεσίες αυτές, εκπορευόμενες από διαφορετικά Υπουργεία και αποκεντρωμένους φορείς και διαπνεόμενες από διαμετρικά αντίθετες λογικές αλλά και συμφέροντα, συγκρούονται και αλληλοαναιρούνται, με δεδομένο ότι δεν υπάρχει η βασική κατευθυντήρια λογική του εθνικού χωροταξικού σχεδίου χρήσεων γης και τα εργαλεία του, το κτηματολόγιο και το δασολόγιο.

Γ. Η περίπτωση της Ανατολής.

Η Ανατολή αποτελεί ένα ακόμα τυπικό παράδειγμα ορεινού οικισμού υφιστάμενου προ του 1923, η οποία δεν έχει καθορισμένα όρια, ούτε του οικισμού, αλλά ούτε και των ορίων του οικισμού με το δάσος, που την περιβάλλει. Η έλλειψη κανονιστικού διοικητικού πλαισίου (απόφαση νομάρχη), που να καθορίζει τα όρια του οικισμού, τους όρους και περιορισμούς δόμησης, την αρτιότητα των οικοπέδων, το πλάτος των δρόμων κ.λπ, για τα κτίρια μετά το 1923, σημαίνει ότι δεν υπάρχει νομική εξουσιοδότηση για τη νόμιμη έκδοση οικοδομικών αδειών. Κάθε δε πράξη της πολεοδομίας (έκδοση οικοδομικής άδειας) θεωρείται ότι βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση με το Σύνταγμα και υπόκειται στον ακυρωτικό έλεγχο του ΣτΕ, πλέον των αξιώσεων αποζημίωσης που μπορεί να εγείρει κάθε θιγόμενος για ζημιογόνες πράξεις των οργάνων του Δημοσίου.

Η θέση της Ανατολής στο ευαίσθητο οικοσύστημα των Βαρδουσίων, με τη μεγάλη οικολογική σημασία του (άμεση συνάφεια με τον Εθνικό Δρυμό της Οίτης, σπάνια χλωρίδα, αγριοπανίδα, κ.λπ), η οριστική εγκατάλειψη και μετατροπή πολλών αγροτικών εκτάσεων σε δάσος αμέσως μετά τον πόλεμο, η εγκατάλειψη της κτηνοτροφίας, η μετοίκηση του πληθυσμού στα αστικά ημιαστικά κέντρα, η μετατροπή της σε θέρετρο για θερινές ορεινές διακοπές, της έχουν προσδώσει πλέον άλλο χαρακτήρα. Από αγροτικός - κτηνοτροφικός οικισμός, έχει μετατραπεί σε τόπο θερινής διαμονής και φιλοξενίας μερικών δεκάδων ανθρώπων, κυρίως μεγάλης ηλικίας.

Οι πρόσφατες συζητήσεις για την αναθεώρηση του άρθρου 24 του Συντάγματος, κάποιες προσθήκες στη νομοθεσία για την κατάρτιση του Εθνικού κτηματολογίου (δικαιώματα από την κατοχή δημόσιων εκτάσεων και δασών προ του 1985), η υποχωρητική στάση των κυβερνήσεων σε διάφορα συμφέροντα, και όχι κατ’ ανάγκη πάντα «στα μεγάλα συμφέροντα», οι εξαγγελίες για επεκτάσεις των σχεδίων πόλεων και για νομιμοποιήσεις καταπατημένων εκτάσεων του δημοσίου, το δήθεν δίκαιο των αιτημάτων των κάθε είδους ποικιλώνυμων συνεταιρισμών, οι σκόπιμες ασάφειες της δασικής και πολεοδομικής νομοθεσίας, παρά τις αντιδράσεις των πολλών πολιτικών και κοινωνικών φορέων και ανώτατων δικαστικών λειτουργών, η παροχή αναπτυξιακών κινήτρων για κάποιες νέες καλλιέργειες και η σταδιακή μείωση των κοινοτικών επιδοτήσεων για κλασσικές αγροτικές καλλιέργειες κ.λπ., έχουν εξάψει τη φαντασία και το ενδιαφέρον αρκετών, που αναζητούν «τρόπους» και μεθόδους για μεγέθυνση της «ιδιοκτησίας τους» σε βάρος του δασικού περιβάλλοντος.

Η Ανατολή έχει περισσότερους του ενός λόγους να βάζει σε τέτοιες σκέψεις κάποιους (από τη στιγμή μάλιστα που αυτή θα γίνει σε λίγη προσπελάσιμη, με την κατασκευή του νέου δρόμου), όπως:

α. ανυπαρξία κρατικής εποπτείας και ελέγχου,

β. μεγάλες δασωθείσες γεωργικές εκτάσεις, χωρίς να μπορούν να προσδιοριστούν,

γ. μεγάλα βοσκοτόπια και χορτολίβαδα,

δ. πλήρη έλλειψη και ασάφεια ορίων οικισμού και δάσους,

ε. «τίτλους» άτυπων δωρεών ή μεταβιβάσεων σε δασικές εκτάσεις,

στ. συνεχόμενα τμήματα γεωργικών και δασικών εκτάσεων, κ.ά.

Η ίδια κατάσταση επικρατεί και σε όλα τα διπλανά χωριά. Πουθενά δεν υπάρχει σχέδιο, όρια, δασικός χάρτης, εποπτεία και έλεγχος. Τα πάντα είναι στον αέρα και στις διαθέσεις των επιτηδείων. Όποιος θέλει φράζει μια έκταση που δεν αμφισβητούν άλλοι και την κάνει δική του. De jure και de facto. Στη συνέχεια την καλύπτει με κάποιο τίτλο και ούτε γάτα ούτε ζημιά. Είτε αυτή η έκταση είναι μέσα στον οικισμό, είτε είναι εκτός οικισμού. Έστω και αν ανήκει στο Δημόσιο….

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ

• ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

Οι επίσημες απογραφές δεν μπορούν να προσφέρουν επαρκή στοιχεία για εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Το στοιχείο πληθυσμός για την Ανατολή, μπορεί να εξετασθεί με τις παρακάτω υποδιαιρέσεις:

1.- Αυτοί που κατοικούν για 6-7 μήνες το χρόνο (Άνοιξη-Καλοκαίρι-Φθινόπωρο). Είναι 4-6 άτομα, 2-3 οικογένειες.

2.- Αυτοί που κατοικούν για 2-3 μήνες το χρόνο (Ιούλιο-Αύγουστο-Σεπτέμβριο). Είναι περίπου 15 άτομα.

3.- Αυτοί που κατοικούν από 20-30 μέρες τον Αύγουστο. Είναι η μεγαλύτερη κατηγορία και κυμαίνονται από 30-60 άτομα κατά περίπτωση.

4.- Αυτοί που έχουν «διπλή κατοικία» ανάμεσα στην Ανατολή και τη Σπερχειάδα ή τη Λαμία ή ακόμα και την Αθήνα και διαμένουν στην Ανατολή 2-3 ημέρες πολλές εβδομάδες το Χειμώνα. Είναι περίπου 8-10 άτομα.

5.- Κυνηγοί. Είναι 25-30 άτομα που επισκέπτονται σε τακτική σχεδόν βάση την Ανατολή, όταν αυτή είναι προσπελάσιμη το Χειμώνα (η Ανατολή αποκλείεται κατ’ έτος την περίοδο των χιονοπτώσεων 3-5 μήνες και μένει ακατοίκητη).

• ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ

Οι κάτοικοι και οι παραμένοντες για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα στην Ανατολή, είναι ως επί το πλείστον άτομα μεγάλης ηλικίας, συνταξιούχοι ή με ευκαιριακή απασχόληση, χαμηλής ή μέσης εισοδηματικής στάθμης. Κατά τη θερινή περίοδο διαμένουν αρκετά παιδιά σχολικής και προσχολικής ηλικίας, κοντά στους παππούδες και τις γιαγιάδες. Ηλικιακά, παρατηρείται μια μεγάλη κάμψη ανάμεσα στις ηλικίες από 18-50 ετών. Το μορφωτικό επίπεδο εκείνων που διαμένουν για περισσότερο χρονικό διάστημα, είναι χαμηλό.

• ΚΤΙΡΙΑΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ

Υπάρχουν περί τα 50 κατοικήσιμα κτίρια. Στα περισσότερα απ’ αυτά η επισκεψιμότητα δεν ξεπερνά τις 4-8 μέρες το χρόνο. Πολλά σπίτια μένουν ακατοίκητα για πολλά χρόνια, ενώ ορισμένα έχουν εγκαταλειφθεί εδώ και πολλές δεκαετίες και βρίσκονται σε κατάσταση κατάρρευσης. Ο ρυθμός κατασκευής νέων κατοικιών είναι χαμηλός (την τελευταία δεκαετία έχουν κτιστεί περί τα 5 νέα κτίρια). Υπάρχουν αρκετά κτίρια με πέτρα που έχουν κτιστεί προ 150 και πλέον ετών και διατηρούν τον αρχιτεκτονικό ρυθμό εκείνης της εποχής. Οι νέες κατοικίες δεν ακολουθούν ενιαίο αρχιτεκτονικό ρυθμό. Άλλες κατασκευάζονται με πέτρα και άλλες τούβλα και οπλισμένο σκυρόδεμα. Οι όψεις των κτιρίων ακολουθούν την θέση τους στην αμφιθεατρική διαμόρφωση του οικιστικού ιστού. Υπάρχουν τα βασικά δίκτυα υποδομών (νερό, ηλεκτρικό, τηλέφωνο) και κάθε σπίτι διαθέτει τη δική του εξαιρετική θέα. Αγοραπωλησίες ακινήτων δεν παρατηρούνται, πλην μεμονωμένων περιπτώσεων.

• ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ

Η οικονομία του χωριού περιορίζεται σε ένα κοπάδι με περίπου 150 γιδοπρόβατα, την απασχόληση 2-4 ατόμων με την υλοτομία, τις όποιες οικοδομικές εργασίες ανέγερσης νέων οικοδομών, τα έργα που αναθέτει ετησίως η Αδελφότητα του χωριού και τις υπηρεσίες συντήρησης κατοικιών. Οι περισσότεροι τα έργα προσθηκών και συντήρησης στις κατοικίες τα κάνουν με δικά τους μέσα και δυνάμεις. Κατά μια πρόχειρη εκτίμηση, είναι ζήτημα αν η ετήσια προστιθέμενη αξία ξεπερνά τις 25-30.000 ευρώ. Παρότι υπάρχει ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών σε αρκετούς τομείς, η χαμηλή προσφορά και η χαμηλή ειδίκευση, δεν επιτρέπει μια πιο γοργή ανάπτυξη του χωριού, λόγω και της μακρινής απόστασης από τα αστικά και ημιαστικά κέντρα (Σπερχειάδα, Μακρακώμη, Λαμία), και της προβληματικής μέχρι σήμερα οδικής σύνδεσης. Το πρόβλημα αυτό αναπαράγει τη χαμηλή επισκεψιμότητα και αυτή με τη σειρά της το μικρό οικονομικό κύκλο υπηρεσιών και τη σταδιακή μείωση του πληθυσμού και τους θερινούς μήνες τα τελευταία χρόνια, αν και για το θέμα αυτό συντρέχουν και άλλοι λόγοι.

• ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ

Η ρήση «κακό χωριό τα λίγα σπίτια» μπορεί ίσως να αποδώσει με τον πιο γλαφυρό τρόπο τις κοινωνικές σχέσεις ανάμεσα στους κατοίκους του χωριού. Η διαφορά ηλικίας, η διαφορά μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου, η διαφορά τρόπου ζωής και εργασίας, οι διαφορετικές πολιτικές και φιλοσοφικές θεωρήσεις, οι μικροαστικές αντιλήψεις, οι πατροπαράδοτες προσωπικές διαφορές, η προσκόλληση στο «αγαθό» της ιδιοκτησίας και οι συχνές συνοριακές διαφορές και προστριβές, οι ευκαιριακές και μη ομαδοποιήσεις αντιλήψεων και συμφερόντων, ο ατομικιστικός – ωφελιμιστικός τρόπος αντίληψης και εξέτασης των πραγμάτων, η έλλειψη κοινού οράματος για το κοινό συμφέρον και μια σειρά άλλες αιτίες δεν επιτρέπουν τη διαμόρφωση ενός κοινού πλαισίου για τις προτεραιότητες του χωριού. Εμφανής είναι ακόμα η αντίθεση ανάμεσα στις οικογένειες και τα σόγια, καθώς και οι αντιθέσεις ανάμεσα στα μέλη και τη διοίκηση της Αδελφότητας, που κατοικεί κατά κύριο λόγο στην Αθήνα και σε ένα μικρό αλλά δυναμικό πυρήνα ατόμων που κατοικεί στις κοντινές κωμοπόλεις. Δεν λείπουν και οι ευκαιριακές συμπράξεις και συσπειρώσεις κάποιων κατά κάποιων όταν τα συμφέροντά τους συγκλίνουν και αλληλοεξυπηρετούνται. Είναι ανάξια λόγου αν και πολύ σημαντική, η αναξιοπρεπής συμπεριφορά κάποιων, που έχει συντελέσει στην όξυνση των διαπροσωπικών σχέσεων.

Γενικά αυτό που θα μπορούσε να εξάγει κάποιος σαν συμπέρασμα με βάση τα παραπάνω είναι: η δραματική για το μέλλον του χωριού έλλειψη κοινωνικής συνοχής και επικοινωνίας, η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, η καλλιέργεια πνεύματος ατομισμού και επιδίωξης του προσωπικού οφέλους, η επικίνδυνες εμμονές και η αδιαλλαξία.

• ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ

Όλα τα παραπάνω αποτελούν σαφή ένδειξη έλλειψης ενδογενούς ανθρώπινου κεφαλαίου στην προοπτική ανάπτυξης του χωριού. Δήμος, τοπικό συμβούλιο και αδελφότητα, ακόμα και στα πιο ασήμαντα θέματα, αποστασιοποιούνται όταν εντείνονται οι διαφωνίες και οι προστριβές, κάθε δε άνθρωπος καλής θέλησης αποφεύγει να προβάλλει τη δική του άποψη, φοβούμενος μήπως εκτεθεί σε χλευαστικά και κακόβουλα σχόλια κάποιων.

Η κατάσταση αυτή όχι μόνον δεν επιτρέπει να γίνονται σκέψεις για μελλοντική ανάπτυξη του χωριού με την αξιοποίηση των όποιων συγκριτικών του πλεονεκτημάτων, αλλά κάνει σχεδόν αδύνατη την επίλυση ακόμα και απλών προβλημάτων. Εκδηλώνονται διαφωνίες και προστριβές ακόμα και για πολύ απλά θέματα που η αντιμετώπισή τους σε άλλα μέρη θα ήταν αυτονόητη. Έτσι και κάποιες εκδηλώσεις που γίνονταν πριν λίγα χρόνια συγκεντρώνοντας αρκετό κόσμο, οδηγήθηκαν με το χρόνο σε μαρασμό, με αποτέλεσμα να μειώνεται διαρκώς το ενδιαφέρον για επίσκεψη ακόμα και αυτών που αγαπούν το χωριό. Ίσως αυτή η εξέλιξη να αποτελούσε και επιδίωξη κάποιων που είτε έχουν διαφορετική αντίληψη για τη διαμόρφωση της ζωής του χωριού, είτε είναι προσκολλημένοι σε πρότυπα ζωής του παρελθόντος, είτε κατέχονται από πνεύμα άκρατου ατομικιστικού συμφέροντος.

• ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΡΟΟΔΟΥ

Για να μπορεί κάποιος να κάνει ένα βήμα παραπέρα και να κάνει σκέψεις για το πώς και με ποιο τρόπο είναι δυνατόν το χωριό να μπει σε μια τροχιά ανάπτυξης, πρέπει από τα πράγματα να κάνει μια υπόθεση εργασίας.

Να θεωρήσει ότι έχουν εκλείψει οι εγγενείς αδυναμίες της τοπικής κοινωνίας και ότι κάποια στιγμή κυριαρχεί η λογική, η κοινή λογική, ή ότι νέοι άνθρωποι, με νέες υγιείς ιδέες, με διάθεση και δυναμισμό, με γνώση και συλλογικό τρόπο σκέψης και δράσης και πάνω απ’ όλα με πραγματική αγάπη γι’ αυτό, έχουν τις τύχες του χωριού στα χέρια τους. Σε μια τέτοια περίπτωση πράγματι οι συνθήκες στο χωριό μπορούν να αλλάξουν άρδην και εκ βάθρων.

Σε μια τέτοια νέα κατάσταση πραγμάτων ή σ’ αυτήν τη νέα γενιά ανθρώπων, που πιστεύω ότι υπάρχουν αρκετοί, επιθυμώ με τις παρακάτω σκέψεις μου να συμβάλλω στον προβληματισμό τους.

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

ΓΕΝΙΚΑ

Η οποιαδήποτε αναπτυξιακή διαδικασία στην Ανατολή δεν πρέπει να έχει πρότυπα «ανάπτυξης» διπλανών ή άλλων πολλών χωριών του ορεινού όγκου της πατρίδας μας. Κάτι τέτοιο θα είχε τραγικές συνέπειες στη φυσιογνωμίας της, στο περιβάλλον, αλλά και στις σχέσεις των κατοίκων της. Η βελτίωση και μόνον της οικονομικής θέσης των κατοίκων της, δεν πρέπει να είναι το αποκλειστικό κριτήριο και ο μονοσήμαντος στόχος της. Οι όποιες παρεμβάσεις πρέπει να σέβονται το σπάνιο περιβάλλον της και να βοηθούν στην κατεύθυνση της αρμονικής συνύπαρξης ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος. Η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο που να μην διακυβεύεται το μέλλον των επόμενων γενεών, να μη διαταράσσεται το πρωταρχικό καθήκον του ανθρώπου, η προστασία της οικολογικής ισορροπίας.

Η Ανατολή χρειάζεται ανάπτυξη. Ανάπτυξη όμως ήπια. Κάποιες άστοχες παρεμβάσεις στο οικιστικό περιβάλλον, με κτίρια από μπετόν, ή με κτίρια που μειώνουν τη θέα και την εικόνα του χωριού, αποτελούν πραγματικά εξαμβλώματα. Η λογική αυτή δεν πρέπει να έχει συνέχεια. Από γεωλογικής, γεωμορφολογικής και οικιστικής άποψης και η σκέψη ακόμα, ότι μπορεί το κάθε παλιό χωράφι να αποτελέσει «οικόπεδο» για νέα παραθεριστική κατοικία, προκαλεί ρίγη και τρόμο. Όπως και η σκέψη ότι πολλά τμήματα δάσους που περιβάλλουν και ομορφαίνουν το χωριό, μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο κερδοσκοπίας γης. Αν κυριαρχήσουν τέτοιες λογικές, τότε θα δικαιωθούν απόλυτα ορισμένοι που αντιδρούν σε κάθε ιδέα προτεινόμενης ανάπτυξης του χωριού, αφού φοβούνται, και όχι απολύτως άδικα και αδικαιολόγητα, ότι με αυτό τον τρόπο θα χαθούν απολαύσεις της φύσης με τις οποίες μεγάλωσαν και τους έκαναν να ζουν ευτυχισμένα. Αυτοί οι τελευταίοι πρέπει να αποτελέσουν οργανικό στοιχείο αυτής της ανάπτυξης και πράγματι με τις εμπειρίες και τις γνώσεις τους να συμβάλλουν και στη μη αλλοίωση της φυσιογνωμίας του, αλλά και στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας. Η νέα κοινωνία του χωριού δεν πρέπει να στηρίζεται στους όποιους κοινωνικούς αποκλεισμούς, αλλά στη σύνθεση και στο σεβασμό όλων των απόψεων. Αυτό μπορεί να γίνει πιο κατανοητό από την παράθεση κάποιων προτάσεων που ακολουθούν για την ανάπτυξη του χωριού, αφού σε κάθε περίπτωση η ανάπτυξη χρειάζεται ανθρώπους, με γνώση και εμπειρία, αλλά και διάθεση και ικανότητα, που συχνά διαφοροποιούνται απ’ αυτούς που κινούνται στη σφαίρα των ιδεών, των μελετών και των προγραμμάτων.

Α.- ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

• ΔΑΣΙΚΟ ΧΩΡΙΟ

Το Υπ. Αγρ. Αν. και Τρ. έχει δημιουργήσει ήδη σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας τέτοια χωριά. Αυτά μπορούν να αποτελέσουν, πέρα από ένα προορισμό εναλλακτικών διακοπών, κέντρα ανάπτυξης των ορεινών περιοχών της Ελλάδας (αγροτουριστικής, βιοκαλλιεργειών, κλπ.), καθώς και κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Τα Δ.Χ. σύμφωνα με το σχεδιασμό ανάπτυξής τους, μπορούν να αποτελέσουν:

- Πόλους ανάπτυξης.

- Χώρους αναψυχής, αλλά και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

- Καταφύγια από το καθημερινό άγχος και σημεία άμεσης επαφής με τη φύση.

Στις νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται προσλαμβάνονται κάτοικοι από τα χωριά της περιοχής.

Η αξιοποίηση του Δ.Χ., εκτός των μονάδων φιλοξενίας, μπορεί ακόμα:
- να φιλοξενεί σχολεία από όλες τις περιοχές της χώρας, ώστε ο μαθητής να αποκτά άμεση γνώση της κοινωνικής και οικονομικής πραγματικότητας της υπαίθρου καθώς και σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος,
- να φιλοξενούνται υλοτόμοι, δασεργάτες, ρητινεργάτες με τις οικογένειές τους σε ειδικές χαμηλές τιμές,
- να διεξάγονται συνέδρια για το ξύλο και να γίνονται επιδείξεις προϊόντων ξύλων, δασικών μηχανημάτων κ.λ.π.
- να προωθούνται τα τοπικά προϊόντα,
- να προβάλλεται η πολιτιστική μας παράδοση, η τοπική αρχιτεκτονική, τα ήθη και έθιμά μας,
- να παρέχεται δυνατότητα στους φιλοξενούμενους εθελοντικής εργασίας σε τοπικές καλλιέργειες,
- να οργανώνονται ομάδες παραδοσιακής μαγειρικής, χορού και τραγουδιών, αναπαραστάσεις εθίμων,

- να οργανώνονται ψυχαγωγικές δραστηριότητες, όπως ορειβασία, ιππασία, trekking κ.α.

Στις συνθήκες της Ανατολής κάτι τέτοιο θα είχε ευεργετικές συνέπειες για την ανάπτυξη του χωριού, την προστασία του περιβάλλοντος, την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή. Για τη εγκατάσταση ενός τέτοιου χωριού απαιτείται καλός σχεδιασμός από την αρχή σε αρκετούς τομείς, ώστε να μην υπάρξουν μελλοντικά προβλήματα στη ζωή του χωριού. Οι εγκαταστάσεις του Δ.Χ. κατασκευάζονται από πέτρα και ξύλο και πρέπει να λειτουργούν συμπληρωματικά στον οικιστικό του ιστό, να αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο αλληλοσυντηρούμενο.

• ΞΕΝΩΝΕΣ

Στην Ανατολή υπάρχουν αρκετά παλαιά, κλασσικής αρχιτεκτονικής του χωριού, κτίρια που εδώ και αρκετά χρόνια μένουν ακατοίκητα, λόγω αδιαφορίας ή συχνότερα ασυνεννοησίας των κληρονόμων. Πολλά απ’ αυτά τα κτίρια βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση και αν δεν ληφθεί άμεσα κάποια μέριμνα σε λίγα χρόνια θα καταρρεύσουν. Ο δήμος με τη βοήθεια του τοπικού συμβουλίου και της αδελφότητας, πρέπει να δράσουν άμεσα πάνω στην παρακάτω προτεινόμενη φόρμουλα.

- Αναζητούνται και βρίσκονται οι κληρονόμοι – ιδιοκτήτες.

- Τους ζητείται η παραχώρηση των κτιρίων προς το δήμο με τη μορφή χρησιδανείου, για διάρκεια σε κάθε περίπτωση άνω των 15 ετών, με δικαίωμα παραμονής και των ίδιων για κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα κάθε χρόνο.

- Ο δήμος προτείνει πρόγραμμα χρηματοδότησης για την αναπαλαίωση αυτών των κτιρίων και τη μετατροπή τους σε ξενώνες των 10-15 ατόμων.

- Τη διαχείριση των ξενώνων αυτών μπορεί να αναλάβει κάποιος/α από το χωριό, με κάποια νομική σχέση με το δήμο και τους επισκέπτες, ώστε και ο δήμος να κάνει απόσβεση της τυχόν δικής του οικονομικής συμμετοχής και να δημιουργηθούν θέσεις απασχόλησης στο χωριό.

- Δεν αποκλείεται να χρησιμοποιηθούν σαν ξενώνες και άλλα κτήρια, αν οι ιδιοκτήτες τους συμφωνήσουν έναντι μικρού ανταλλάγματος τη χρήση των οικιών τους για το σκοπό αυτό.

Η ιδέα αυτή έχει λειτουργήσει σε ορισμένα χωριά μεγάλη επιτυχία. Αφού συγκεντρώθηκε ένας ικανοποιητικός αριθμός κλινών, τη διαχείριση ανέλαβαν κάποιες γυναίκες από το χωριό, που εξασφαλίζουν και τη διατροφή των επισκεπτών, είτε με παραδοσιακά εδέσματα, είτε με γλυκά, είτε με άλλα χρειώδη, εξασφαλίζοντας κάποια εισοδήματα και ζωντανό το χωριό και κατά τους δύσκολους μήνες.

Δυναμικοί πελάτες μπορεί να είναι, εκτός από τους κυνηγούς, οι περιπατητές και οι ορειβάτες των απανταχού συλλόγων, εκδρομείς των πόλεων, πολλοί που ξέκοψαν από το χωριό πριν πολλά χρόνια και δεν έχουν που να μείνουν, άνθρωποι που επιθυμούν μια ξεχωριστή επαφή με τη φύση κ.λπ.

Εννοείται ότι μια τέτοια δραστηριότητα πρέπει να τύχει και ανάλογης προβολής και διαφήμισης, με φωτογραφίες και πληροφορίες διαμονής (τιμοκαταλόγους, διευκολύνσεις, διατροφή, τοπία επίσκεψης κ.λπ).

• ΙΔΡΥΣΗ ΕΚΤΡΟΦΕΙΟΥ ΑΓΡΙΩΝ ΘΗΡΑΜΑΤΩΝ.

Προστασία της ορεινής πανίδας και αγριοπανίδας, αύξηση του θηρευτικού προϊόντος, με παράλληλη προσέλκυση επισκεπτών. Υπάρχουν πολλά σημεία στα όρια του χωριού στα οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει μονάδα εκτροφής ορισμένων αγρίων θηραμάτων, όπως ελαφιών και αγριογούρουνων, που βρίθουν στην περιοχή και ο πληθυσμός τους κινδυνεύει από το κυνήγι. Κάτι τέτοιο θα προσέλκυε και πλήθος επισκεπτών, όλες σχεδόν τις εποχές του χρόνου.

• ΟΡΕΙΝΟ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡ0

Προβολή και αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της ορεινής κατασκήνωσης. Ο επισκέπτης να μπορεί να απολαύσει οργανωμένη και ελεύθερη κατασκήνωση, ξεχωριστές εμπειρίες στη φύση, να περπατήσει, να αθληθεί, να βρεθεί μακριά από το σύγχρονο τεχνικό πολιτισμό, να λατρέψει τη φύση, να αναπνεύσει και να ζήσει μακριά από θορύβους. Για το σκοπό αυτό μπορεί να επιλεγεί μια περιοχή και να κατασκευασθούν κάποιες βασικές υποδομές (μεταφορά νερού αν δεν υπάρχει και κατασκευή κάποιων παραδοσιακών βρυσών, υπαίθριοι χώροι μαγειρέματος με ξύλα, τουαλέτες, κιόσκια κ.λπ).

• ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΝΣΗ ΜΟΝΟΠΑΤΙΩΝ – ΘΕΣΕΙΣ ΘΕΑΣ

Η σήμανση των μονοπατιών και οι πληροφοριακές πινακίδες πορείας, οι βρυσούλες, τα κιόσκια και τα στέγαστρα, τα «καραούλια» και οι «βίγλες», τα γεφυράκια, κ.λπ. μπορούν να αυξήσουν τους επισκέπτες και να συμβάλλουν στην αύξηση τουρισμού, ημερήσιου ή διήμερου.

• ΠΛΑΚΟΣΤΡΩΤΑ ΔΡΟΜΑΚΙΑ.

Τα πλακόστρωτα και λιθόστρωτα δρομάκια και σοκάκια κάνουν ένα χωριό πιο ελκυστικό και πιο γραφικό για τον επισκέπτη. Αυτά συνήθως οδηγούν σε πηγές, ποταμάκια, καταρράκτες και άλλα αξιοθέατα ή μνημεία.

• ΦΑΡΑΓΓΙΑ - ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΕΣ.

Ανάδειξη και προβολή των φαραγγιών, είτε με εναέριες λύσεις διέλευσής τους, είτε με διαμόρφωση ειδικών διαδρομών στο βάθος του φαραγγιού. Η πορεία στα φαράγγια μπορεί να συνδυάζεται με διέλευση από ποταμάκια ή αναρριχήσεις και σταθμούς ξεκούρασης.

• ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ.

Οι κλιματολογικές αλλαγές επιφέρουν μεγάλο πλήγμα στο χιονοδρομικό τουρισμό και πολλά χιονοδρομικά θα εισέλθουν σε φάση απαξίωσης ή μείωσης του ενδιαφέροντός τους. Αναζητούνται εναλλακτικές λύσεις που θα ικανοποιούν τη ζήτηση. Η Ανατολή μπορεί να ικανοποιήσει κάποιες ανάγκες για ορισμένους μήνες το χρόνο, σε συνδυασμό με άλλες δραστηριότητες (δασικό χωριό) και όχι με τον οργανωμένο τρόπο που αντιμετωπίζουν τη μορφή αυτή τουρισμού άλλες περιοχές. Μια ανοικτή πίστα φυσικού ή τεχνητού χιονιού θα προσέλκυε μεγάλο αριθμό επισκεπτών.

• ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ.

Είναι ένα ζήτημα που συζητιέται χρόνια στην Ανατολή. Ωστόσο το θέμα αυτό είναι εξαιρετικά πολύπλοκο με την έννοια ότι πολλοί και για διαφορετικούς λόγους έχουν διαφορετική άποψη για το ζήτημα και επιπλέον χρειάζονται αρκετά κεφάλαια των οποίων η απόσβεση είναι μακρόχρονη. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ένα τέτοιο κέντρο μπορεί να ικανοποιήσει ανάγκες προπονητικής προετοιμασίας σε ομαδικά και ατομικά αθλήματα, οργάνωση αθλητικών camp σε ομαδικά αθλήματα που προσελκύουν το ενδιαφέρον της νεολαίας, φιλοξενία αποστολών από ΚΑΠΗ, σχολεία κ.λπ., τη λειτουργία τους ως ξενώνων κατά την κυνηγητική περίοδο, και τις διακοπές των εορτών κ.ά.

• ΟΡΕΙΒΑΤΙΚ0–ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΟ ΚΑΤΑΦΥΓΙ0.

Τα ορεινά καταφύγια προσφέρουν τη δυνατότητα επίσκεψης σε μια περιοχή, αφού ικανοποιούνται απλές μορφές φιλοξενίας και διαμονής, με εξοπλισμό αυτοεξυπηρέτησης. Τα ορεινά καταφύγια καταγράφονται στους τουριστικούς χάρτες και αποτελούν ευκαιρία σημαντικής διαφήμισης για τα χωριά. Η Ανατολή διαθέτει αρκετά σημεία που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν τέτοιες εγκαταστάσεις και πρώτα απ’ όλες τα Ζηρέλια, στην καλύβα των βοσκών.

• ΠΙΣΤΑ ΓΙΑ 4Χ4, MOTOCROSS ΚΑΙ ENDURO.

Η ζήτηση για τέτοιους χώρους είναι μεγάλη και προέρχεται από οργανωμένες ομάδες ή συλλόγους, που αναζητούν ελάχιστες προϋποθέσεις φιλοξενίας, προσφέροντας ωστόσο συχνή παρουσία σε απομακρυσμένες ορεινές περιοχές. Η τοποθεσία που θα επιλεγεί πρέπει να είναι μακριά από το χωριό ώστε να προκαλείται όχληση από το θόρυβο των μηχανών.

• ΑΛΛΑ ΣΠΟΡ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Ανάλογα με τη φυσική διαμόρφωση κάποιων σημείων του χωριού και τις κλιματολογικές συνθήκες μπορούν να διαμορφωθούν και να λειτουργήσουν εγκαταστάσεις για σπορ, που προκαλούν το ενδιαφέρον για ειδικές κατηγορίες του πληθυσμού, όπως ορεινό ποδήλατο, ιππασία κ.ά.

· ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ

Το κάθε χωριό έχει σημείο αναφοράς του το καφενείο. Υπάρχουν καφενεία σε χωριά που μετρούν πάνω από 100 χρόνια μεταφέροντας από γενιά σε γενιά την ιστορία του χωριού. Ο ξένος που επισκέπτεται το χωριό μόνον τη ζωντανή μαρτυρία των γερόντων, αλλά και αντικείμενα, φωτογραφίες και πίνακες ζωγραφικής που τον μεταφέρουν σε άλλες εποχές. Αποτελούν σημείο συνάντησης και επικοινωνίας, ανταλλαγής απόψεων για όλα τα θέματα του χωριού. Είναι σε πολλές περιπτώσεις η «Βουλή του χωριού».

· ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΤΑΒΕΡΝΑ

Παραδοσιακή ταβέρνα σημαίνει πριν απ’ όλα παραδοσιακές ελληνικές γεύσεις. Μια τέτοια ταβέρνα όσο και μακριά και να είναι από τα αστικά κέντρα, όταν συνδυάζεται μάλιστα και με το θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον, διαδίδει εύκολα τη φήμη της και αυξάνει τους επισκέπτες του χωριού, χειμώνα - καλοκαίρι. Εννοείται ότι μια τέτοια ταβέρνα, θα πρέπει να έχει παραδοσιακή διακόσμηση εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, εξυπηρέτηση, καθαριότητα, ίσως και ξενώνες.

· ΚΑΝΤΙΝΕΣ

Η λειτουργία μιας καντίνας σε κάποιο σημείο του χωριού, κατά τα πρότυπα αυτών που λειτουργούν σε μεγάλα αστικά κέντρα μπορούν να φέρουν μεγάλο αριθμό νέων κοντά στο χωριό. Η Ανατολή μπορεί να διεκδικήσει ένα μεγάλο τμήμα νεολαίας από τα διπλανά χωριά που εξελίσσονται με «κοσμοπολίτικο» τρόπο. Γύρω από την καντίνα πρέπει να διαμορφωθούν καθιστικά με φυσικά υλικά.

• ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ.

Η Ανατολή μειονεκτεί έναντι άλλων χωριών στον τομέα του θρησκευτικού τουρισμού αν εξαιρέσει κανείς την περίπτωση της «Αγίας Σοφίας», που ωστόσο βρίσκεται αρκετά μακριά από το χωριό. Θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με μεγάλη καχυποψία κάποιες προσπάθειες ή αντιλήψεις κάποιων περί δήθεν ύπαρξης «εκκλησιαστικής περιουσίας» στο χωριό. Η συγκεκριμένη Μητρόπολη λειτουργεί κατά πρότυπα άλλων εποχών (ιδιόρρυθμες μονές Αγίου Όρους) και δείχνει αδίστακτη. Εξαγοράζει συνειδήσεις και αγνοεί ακόμα και Δικαστικές αποφάσεις. Έχει την «αμέριστη» συμπαράσταση της κρατικής γραφειοκρατίας και της πολιτικής εξουσίας και έχει αγαστή συνεργασία με τα κυκλώματα που επιβουλεύονται το περιβάλλον και καταπατούν δημόσιες εκτάσεις.

Στην Ανατολή αντίθετα υπάρχουν πολλά αρχαιολογικού ενδιαφέροντος ευρήματα που κακώς δεν έχουν αναδειχθεί και δεν έχουν κινήσει το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων, των ιστορικών και των ανθρώπων που αναζητούν την ιστορική αλήθεια. Τα νεκροταφεία και οι διάσπαρτοι τάφοι από την πελασγική περίοδο, τα αμέτρητα και διάσπαρτα ταφικά μνημεία και αρχαίοι ναοί, που κατά την περίοδο της Βυζαντινής κυριαρχίας καταστράφηκαν ή μετατράπηκαν σε χριστιανικούς ναούς, αποδεικνύουν ένα μεγάλο και συνεχές ιστορικό παρελθόν. Η καταγραφή τους από τη γαλλική αποστολή το 19^ο αιώνα και οι μαρτυρίες περιηγητών αλλά και ιστορικών , σε συνδυασμό με τις παραδόσεις των προγόνων τα ήθη και τα έθιμα που επιβίωσαν μέχρι τις μέρες μας, μπορούν να αποτελέσουν ένα πρώτο υλικό για πιο μεθοδική έρευνα της ιστορίας της ανατολής.

Β.- ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

1.- ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ.

Για τα μέτρα της Ανατολής ίσως μια εγκατάσταση για πραγματοποίηση πολιτιστικών εκδηλώσεων, έκθεση τοπικών προϊόντων, προβολή έργων λαϊκών καλλιτεχνών, καταγραφή παραδοσιακών χορών και μουσικής, λαϊκά έθιμα και παραμύθια, κέντρο νεότητας και προβολής νεότερου πολιτισμού, αίθουσα μουσικών εκδηλώσεων κ.α., φαντάζει σαν κάτι το εξωπραγματικό ή σε κάθε περίπτωση σαν κάτι πολύ μελλοντικό. Είναι ωστόσο δεδομένο ότι κανένα σχεδόν διπλανό χωριό δεν διαθέτει τέτοια εγκατάσταση. Η Ανατολή επομένως μπορεί να διεκδικήσει ένα τέτοιο χώρο όχι για τον εαυτό της, αλλά για όλα τα χωριά των βόρειων Βαρδουσίων.

2.- ΜΟΥΣΕΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

Αίθουσα για την προβολή των αρχαιολογικών ευρημάτων και χώρων της ευρύτερης περιοχής του χωριού με ηλεκτρονική βάση δεδομένων για ερευνητές, προβολές video, εκθέσεις φωτογραφίας, κ.λπ.

3.- ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ.

Κατάλληλη διαμόρφωση κοινόχρηστων χώρων, αξιοποίηση κινήτρων για αναπαλαιώσεις παλαιών κτισμάτων, παραδοσιακό καφενείο, οργάνωση και προβολή των πανηγυριών κ.α.

4.- ΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ.

Η διατήρηση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των προηγούμενων αιώνων, αναμοχλεύει στη μνήμη την ιστορική και πολιτισμική διαδρομή του χωριού. Πολλά κτίσματα του χωριού αποτελούν εξαιρετικά δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής που επιβάλλουν τη λήψη μέτρων για τη διατήρησή τους και την κήρυξη του οικισμού ως παραδοσιακού, με αυστηρή τήρηση στοιχείων της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

5.- ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Το Λαογραφικό Μουσείο της Ανατολής έχει ήδη κερδίσει την εκτίμηση των αρμοδίων αλλά και αυτών που προβάλλουν τις αξιόλογες πρωτοβουλίες των χωριών. Θα πρέπει να καταβληθεί ακόμα μεγαλύτερη προσπάθεια για συγκέντρωση υλικού και για τη προβολή του.

6.- ΣΗΜΑΝΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΤΟΠΩΝ

Κάθε χωριό και κάθε λόφος και πεδιάδα της χώρας μας έχει ένα ειδικό σημείο αναφοράς στην ιστορική μας πορεία. Αρχαίοι και νεότεροι συγγραφείς έχουν πλήθος αναφορών ακόμα και για τα πιο απομακρυσμένα σημεία. Η ανάδειξη αυτών των χώρων στον επισκέπτη κρατά στις «ρίζες του» τον τοπικό πληθυσμό, που αισθάνεται περηφάνια για την καταγωγή του. Η αναπαράσταση πολλών ιστορικών στιγμών στα σημεία αυτά, μπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης πολλών επισκεπτών.

7.- ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΤΙΓΜΩΝ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΖΩΗΣ.

Ο παραδοσιακός τρόπος εορτασμού κάποιων γεγονότων και η αναπαράσταση κάποιων σημαντικών στιγμών της καθημερινής ζωής (γάμοι, βαφτίσια, κ.ά) δεν δένουν μόνον το χτες με το σήμερα, αλλά δημιουργούν και στοιχεία συνοχής και επικοινωνίας των κατοίκων που έχουν εγκαταλείψει την περιφέρεια, φέρνουν νέους επισκέπτες, αναδεικνύουν τον πολιτισμό μας.

8.- «ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΟΥΣ»

Το σπιτάκι της μακαρίτισσας της Παναγιούς, πρέπει με κάθε τρόπο να περάσει στην κυριότητα του δήμου και στη συνέχεια στη διαχείριση των κατοίκων του χωριού. Αν τυχόν έχει καταγραφεί ως δημόσιο κτήμα από το Ελληνικό Δημόσιο, ο δήμος πρέπει να υποβάλλει προς το Ελλ. Δημόσιο αίτημα παραχώρησης προς αυτόν του ακινήτου (κτίριο και οικόπεδο) για κάποιον κοινωφελή σκοπό, όπως π.χ. μουσείο λαϊκής τέχνης, μουσείο ιστορίας του χωριού, κέντρο αρχείων και ιστορικής τεκμηρίωσης του χωριού με τις γενεαλογικές ρίζες του κ.ά. (ο σκοπός της παραχώρησης δεν πρέπει να έχει εμπορικό χαρακτήρα).

Γ.- ΤΟΜΕΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Η Ανατολή αποτελούσε πριν από μισό περίπου αιώνα ένα κατεξοχήν αγροκτηνοτροφικό χωριό. Όλα τα μέλη της οικογένειας συμμετείχαν στις δραστηριότητες αυτές γιατί αυτό αποτελούσε όρο επιβίωσης. Από το 1950 και ύστερα πολλές οικογένειες αναζητούν καλύτερη τύχη στις μεγαλουπόλεις και το χωριό χάνει κάθε οικονομική ικμάδα. Τα χωράφια χερσώνονται και αποκτούν δασική μορφή, τα κοπάδια αιγοπροβάτων και αγελάδων μειώνονται δραματικά και το χωριό τους χειμώνες μένει ακατοίκητο. Οι μετοικούντες αλλάζουν ασχολίες και οι μετέπειτα γενεές δείχνουν όλο και πιο απρόθυμες για επιστροφή στις πατρογονικές ασχολίες και δραστηριότητες. Όμως το βουνό κρύβει πλούτο. Μοναδικό πλούτο που δεν μπορούν να τον θίξουν ούτε τα επιστημονικά εργαστήρια ούτε ο διεθνής ανταγωνισμός. Αρκεί βέβαια να ανακαλύψει κάποιος αυτόν τον πλούτο και να δείξει προθυμία να τον αντλήσει.

Α. ΓΕΩΡΓΙΑ

Η αυτοφυής ορεινή βλάστηση κυρίως, αλλά και οι δυνητικές καλλιέργειες στα ορεινά και ημιορεινά, παρέχουν εξαιρετικές ευκαιρίες για την ανάπτυξη μιας σειράς νέων και ανταγωνιστικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, αλλά και βελτιστοποίηση παραδοσιακών αγροτικών καλλιεργειών, αρκεί αυτό να γίνει µε συγκεκριμένα κριτήρια και δημιουργικά αποδεκτή εφαρμογή νέων μεθόδων και τεχνικών.

Ορισμένες δραστηριότητες με συγκριτικό πλεονέκτημα μπορεί να είναι :

- Σαπωνοποιεία με αιθέρια έλαια.

- Συλλογή και καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, που ευδοκιμούν στο κλίμα της Ανατολής.

- Καλλιέργεια παραδοσιακών βιολογικών προϊόντων (πατάτες, φασόλια, κηπευτικά) και βιολογικών οπωρώνων και καρπών (μηλιές, καστανιές, καρυδιές, κερασιές, βυσσινιές, κ.ά)

- Μεταποιητική οικοτεχνία για γλυκά, πίττες, κ.λπ.

Β. ΔΑΣΟΚΟΜΙΑ

Πρέπει να ληφθούν μέτρα αντιμετώπισης των πυρκαγιών, να υπάρξει προστασία από αυθαίρετη δόμηση και ανεξέλεγκτη βόσκηση, να αποτραπούν οι βλέψεις ορισμένων για καταπατήσεις του δάσους.

Γ. ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Η Ανατολή μπορεί να αποτελέσει χώρο για ανάπτυξη εξελιγμένων μορφών κτηνοτροφίας. Ο παραδοσιακός τρόπος κτηνοτροφίας μπορεί να δώσει τη θέση του, με τη χρήση νέων τεχνολογιών, σε τομείς όπως:

- Άσκηση βιολογικής κτηνοτροφίας.

- Παραγωγή βιολογικών τυροκομικών.

- Παραγωγή μελιού.

- Εκτροφή αγρίων θηραμάτων.

Δ. ΥΛΟΤΟΜΙΑ

Ο τομέας της υλοτομίας μπορεί να αποφέρει σημαντικά εισοδήματα, συνεχή απασχόληση, εξειδικευμένα προϊόντα, αλλά παράλληλα να επιτυγχάνει και την προστασία των δασών. Παρά το διεθνή ανταγωνισμό η διαμόρφωση υψηλών τιμών λιανικής στο κάρβουνο, εξακολουθεί να προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες, αν παρακαμφθούν οι μεσάζοντες. Το ίδιο ισχύει και τα καυσόξυλα.

Σημαντικός τομέας είναι αυτός της καλλιέργειας και υλοτόμησης δένδρων για βιομηχανικά προϊόντα, χαρτοπολτό, βιομάζα που ευδοκιμούν στα βουνά, π.χ. βιοκαύσιμα από ενεργειακά φυτά για θέρμανση και ηλεκτρισμό, όπως ευκάλυπτος, ελαιοκράμβη, ψευδακακία, καλάμι, αγριοαγγινάρα, καλαμπόκι, που αν καλλιεργηθούν σε μεγάλες εκτάσεις μπορούν να περιορίσουν την εξάρτηση από το πετρέλαιο.

Πρέπει να συσταθεί συνεταιρισμός με τη συμμετοχή και πολλών νέων αγροτών, από τις οικογένειες όσων θέλουν να δουν το χωριό σε τροχιά ανάπτυξης.

Δ.- ΤΟΜΕΑΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ

Α. ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Η λειτουργία μονάδων με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, υδροηλεκτρικά έργα, κ.ά), μπορεί να προσφέρει σίγουρα σημαντικά και στην οικονομία του χωριού, αρκεί να εξεταστούν ενδελεχώς οι περιβαλλοντικές και τουριστικές πτυχές του ζητήματος. Η περιοχή που τυχόν επιλεγεί για μια τέτοια εγκατάσταση, πέρα από τη μη προσβολή του περιβάλλοντος και της ορνιθοπανίδας, δεν θα πρέπει να θίγει και την αισθητική του τοπίου.

Β. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα στην «κοινωνία της πληροφορίας» (π.χ. ΚΕΠ). Ιδιαίτερα οι νέοι «ζουν» με το διαδίκτυο και πρέπει να υπάρξει συγκεκριμένη μέριμνα για χώρο που θα τους συγκινεί.

Γ. ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ-ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

Ολοκλήρωση του οδικού δικτύου και ομαλή επικοινωνία με όλα τα διπλανά χωριά. Η σύνδεση της Ανατολής με το Περιβόλι και εκείθεν με τα αστικά κέντρα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Σε διαφορετική περίπτωση κάθε σχεδιασμός ανάπτυξης αποτελεί αβδηριτισμό.

Μελλοντική προοπτική για εναλλακτικά μέσα μεταφοράς, που και το περιβάλλον να μπορούν να προστατεύουν αλλά και σημεία τουριστικής αναφοράς να αποτελούν (τρενάκια, τελεφερίκ).

Δ. ΥΔΡΕΥΣΗ – ΑΡΔΕΥΣΗ

Η λελογισμένη χρήση του υδάτινου δυναμικού, η αποφυγή ρύπανσης του υδάτινου ορίζοντα, πρέπει να αποτελούν βασική και μόνιμη μέριμνα, ενόψει των κλιματικών αλλαγών και του αναμενόμενου φαινόμενου της λειψυδρίας. Το σημερινό νερό της Ανατολής δεν αποτελεί δυστυχώς μόνιμη λύση. Ίσως και σύντομα να στερηθεί αυτό το αγαθό, για μια σειρά λόγους και αιτίες. Χρειάζεται έγκαιρη και σωστή προετοιμασία, λαμβανομένης υπόψη και μιας τυχόν αύξησης του πληθυσμού κατά την ευαίσθητη περίοδο του καλοκαιριού, ή ακόμα και της ανάπτυξης κάποιων νέων οικονομικού ενδιαφέροντος δραστηριοτήτων. Επιβάλλεται άμεσα η εκπόνηση μελέτης διαχείρισης των υδατικών πόρων, καθώς και η επέκταση των υδρευτικών και αρδευτικών εγκαταστάσεων και δικτύων.

Ε. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ

Στοιχειώδης εξοπλισμός σε δίκτυα κοινωνικών υποδομών, όπως παιδότοπος, ιατρείο για άμεσες ανάγκες με στοιχειώδες φαρμακείο και όργανα ιατρικής, βιβλιοθήκη κ.λπ.

Ε.- ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΖΩΝΗΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΡΥΜΟΥ ΟΙΤΗΣ.

Η ειδική προστασία που απολαμβάνει η πανίδα και η χλωρίδα του ορεινού όγκου της Οίτης, το μεγαλύτερο τμήμα της οποίας ανήκει στο νομό Φθιώτιδας, πρέπει να γίνει πιο αποτελεσματική. Είναι γνωστό ότι πολλά ήδη της ελληνικής αγριοπανίδας που αφήνονται ελεύθερα ή ενδημούν στην Οίτη, περνούν στις πλαγιές των Βαρδουσίων και εκεί τα συναντούν νόμιμοι και παράνομοι κυνηγοί, που κυριολεκτικά τα εξολοθρεύουν. Αυτή η κατάσταση πρέπει να πάρει ένα τέλος. Δεν τιμά τον πολιτισμό του χωριού και αντικειμενικά, όσο συνεχίζεται, θα παγιώνει μια εικόνα του χωριού ως «κυνηγότοπου», απομακρύνοντας κάθε δυνατότητα να μπει αυτό σε μια πορεία εξέλιξης και ανάπτυξης. Και επειδή ο κρατικός έλεγχος δεν παρέχει ασφαλή και αξιόπιστα εχέγγυα, ως ελάχιστο μέτρο αντιμετώπισης της κατάστασης θα ήταν η σύντμηση της κυνηγητικής περιόδου, ως πιο ριζικό όμως μέτρο θα ήταν η επέκταση της ειδικής προστασίας της Οίτης και στη βόρεια πλευρά των Βαρδουσίων.